Những nét chính yếu trong Lịch sử 175 năm của Tổng Giáo phận Huế

Giai đoạn đầu (1615-1665)

Công giáo du nhập vào Đàng Trong nhờ các thừa sai Dòng Tên, với cha Francesco Buzomi là người mở đường. Từ 1615, các thừa sai đã bắt đầu truyền giáo tại Hội An và mở rộng ra Quảng Ngãi, Quy Nhơn. Nhiều linh mục nổi bật như Cha Alexandre de Rhodes đã góp phần quan trọng trong việc truyền bá đức tin và phát triển chữ Quốc ngữ.

Huế thuộc Giáo phận Đàng Trong (1659-1844)

Ngày 09/9/1659, Đức Giáo hoàng Alexandre VII thành lập hai giáo phận tại Việt Nam. Đức cha Pierre Lambert de la Motte trở thành Đại diện Tông tòa ở Đàng Trong. Tuy nhiên, sự bức bách từ triều đình đã khiến nhiều linh mục phải sống lưu vong.

Phân chia và thành lập Giáo phận Đông Đàng Trong (1844-1850)

Năm 1844, Giáo phận Đàng Trong được chia thành Tây và Đông Đàng Trong. Đức cha Cuénot tiếp tục phụ trách Đông Đàng Trong, trong khi Đức cha Lefèbvre quản lý Tây Đàng Trong.

Thành biệt lập, mang tên Bắc Đàng Trong rồi Huế (1850-1960)

Ngày 27/8/1850, Đức Giáo hoàng Piô IX thành lập Giáo phận Bắc Đàng Trong, tách ra từ Giáo phận Đông Đàng Trong (Quy Nhơn). Giáo phận mới này bao gồm các tỉnh từ sông Gianh (Quảng Bình) đến đèo Hải Vân (Thừa Thiên-Huế) với diện tích khoảng 12.227 km2. Đức cha François-Marie Pellerin là giám mục đầu tiên, hoạt động tích cực dù phải đối mặt với nhiều sắc dụ cấm đạo từ triều đình. Sau khi qua đời, Đức cha Joseph Sohier kế nhiệm và tổ chức lại giáo phận. Trải qua các đời Giám mục kế tiếp, nổi bật là Đức Cha Eugène Marie Allys (Lý) từ 1908 đến 1936, sau khi làm Quản xứ Phủ Cam và Quản hạt Bên Thủy (1885-1908). Ngài đã chuyển Tòa Giám mục từ Kim Long về Phủ Cam. Ngài nhờ cụ Nguyễn Hữu Bài mua lại các vườn tư ở gần sông Phủ Cam, cho xây sở Quản lý và chuẩn bị xây Tòa Giám mục. Ngày 03/12/1924, Bắc Đàng Trong được đổi tên thành Giáo phận Huế và lập tòa Khâm mạng tại đây.

Trở thành Tổng Giáo phận Huế (1960)

Ngày 24/11/1960, Đức Giáo hoàng Gioan XXIII thiết lập hàng Giáo phẩm Việt Nam, nâng Huế thành Tổng Giáo phận. Đức Tổng Giám mục Phêrô Martinô Ngô Đình Thục là người đầu tiên giữ chức vụ này. Trong giai đoạn này, nhiều hoạt động tôn giáo và giáo dục được triển khai, bao gồm việc xây dựng các cơ sở giáo dục và tổ chức các đại hội như: Đại hội La Vang.

Giai đoạn sau đó chứng kiến nhiều biến động do chiến tranh và chính trị bất ổn, nhưng số tín hữu vẫn gia tăng. Các giám mục kế nhiệm như Đức cha Philipphê Nguyễn Kim Điền và Đức cha Têphanô Nguyễn Như Thể đã nỗ lực duy trì và phát triển giáo phận.

Đến năm 1994, Đức Cha Têphanô Nguyễn Như Thể được bổ nhiệm làm Tổng Giám mục chính thức sau 10 năm trống tòa. Các hoạt động truyền giáo và giáo dục tiếp tục phát triển mạnh mẽ, với nhiều chương trình và dự án mới.

Ngày 19/02/2005, Đức Thánh cha Gioan-Phaolô II bổ nhiệm Cha Phanxicô Xaviê Lê Văn Hồng (sinh ngày 30/6/1940 tại Trí Bưu, Quảng Trị) làm Giám mục Phụ tá Giáo phận.

Ngày 18/8/2012, Đức Thánh cha Bênêđictô XVI tiếp tục bổ nhiệm ngài làm Tổng Giám mục Tổng Giáo phận Huế.

Ngày 29/10/2016, Đức Cha Giuse Nguyễn Chí Linh, Giám mục Thanh Hóa, được Đức Thánh cha Phanxicô bổ nhiệm làm Tổng Giám mục Tổng Giáo phận Huế.

Ngày 10/11/2023, Tòa Thánh bổ nhiệm Đức cha Giuse Đặng Đức Ngân, Giám mục Đà Nẵng, làm Tổng Giám mục phó Tổng Giáo phận Huế.

Vào ngày 24/5/2025, Toà Thánh chấp nhận cho Đức Tổng Giám mục Giuse Nguyễn Chí Linh từ nhiệm vì đến tuổi hưu, Đức Tổng Giám mục Giuse Đặng Đức Ngân kế nhiệm Tổng Giám mục chính toà Tổng Giáo phận Huế theo giáo luật.

Sau đó, vào ngày 02/6/2025 Đức Tổng Giám mục Giuse Đặng Đức Ngân chính thức khởi đầu sứ vụ chủ chăn của Tổng Giáo phận Huế trong Thánh lễ long trọng tại Nhà thờ Chính toà Phủ Cam, với sự tham dự của Đức Khâm sứ Toà Thánh, Đức Hồng y, quý Đức Giám mục trong Hội Thánh Việt Nam và mọi thành phần dân Chúa Tổng Giáo phận nhà.

Một biến cố trọng đại thể hiện sự hiệp thông trọn vẹn giữa Giáo hội địa phương và Giáo hội hoàn vũ, ngày 29/6 cùng năm, Đức Tổng Giám mục Giuse Đặng Đức Ngân được Đức Giáo hoàng trao dây Pallium tại Vương cung Thánh đường Thánh Phêrô. Sau đó, trong Thánh lễ Truyền chức Linh mục ngày 04 tháng 8, ngài chính thức mang dây Pallium TGM giữa cộng đoàn dân Chúa TGP Huế.

Ngày 27/8/2025, Thánh lễ trọng thể mừng kính Đức Mẹ La Vang, Bổn mạng của Tổng Giáo phận, kỷ niệm 175 năm thành lập, đại gia đình Giáo phận dâng lời tạ ơn Thiên Chúa, tri ân Đức Mẹ La Vang và tưởng nhớ công ơn cao dày của các thế hệ tiền nhân.

Nhìn lại hành trình lịch sử của Tổng Giáo phận Huế với biết bao thăng trầm, chúng ta bắt gặp những con người của lịch sử, những người phục vụ âm thầm nhưng rất năng động trong lòng kính mến Chúa và yêu thương người. Từng trang sử giúp chúng ta đón nhận quá khứ với niềm tri ân cảm tạ. Đọc lại mỗi biến cố làm nóng lên trong trái tim sự nhiệt tình, dấn thân trọn vẹn hơn cho Thiên Chúa và cho phần rỗi các linh hồn.

Hướng tới tương lai, mỗi người con dân Huế cùng nhau góp công góp sức vun đắp cho nền móng của Tổng Giáo phận ngày thêm bền vững trong đức tin và hy vọng, nhờ sự dẫn dắt của Chúa Thánh Thần và lời chuyển cầu của Mẹ La Vang.

Ban Truyền thông TGP Huế

Nguồn: tonggiaophanhue.org